تاریخ عالم ارای عباسی

تاریخ عالم آرای عباسی از مهمترین منابع عصری درباره تاریخ صفویه و به ویژه دوران پادشاهی شاه عباس اول است. نویسنده این اثر اسکندربیک ترکمان منشی که در دوران پادشاهی شاه عباس وقایع نویس دربار و همراه او در تمام مراحل پادشاهی اش بوده توانسته شرح مفصلی از دوران پر فراز و فرود زندگی این پادشاه به دست دهد، اگرچه هیچگاه واقعه نگاری بی طرف نبوده است، اسکندربیک خود از طایفه ترکمانان بوده که در دوره صفویه از طوایف مهم و صاحب منزلت و اعتبار بودند، خود نویسنده درباره دوران جوانی اش در همین اثر چنین می نویسد: «در اوان نشأه جوانی به اغوای کوته خردان دنیاپرست خود را از اکتساب علوم متداوله که طبیعت به آن راغب و آشنا شده بازآورده، هوس علم سیاق نمودم و مدتی بدان شغل ناتمام بی سرانجام پرداختم. چون در آن فن به اعتقاد ناقص خود فی الجمله رتبه کمال یافتم و برخی از اوقات شریف را به مهمات ارباب دولت مصروف ساختم عقل دوراندیش مرا از سکر خواب غفلت بیدار ساخت، با خود گفتم که این شغل خسیس که اختیار کرده ای تو را از دریافت فضل و کمال به صد مرحله دور انداخت، تو که در بحر مواج معانی شناوری کردی چرا به طریق معرکه آرایان عام فریب صورت پرست باشی، چون نیک تأمل نمودم خلاصه اوقات به بطالت گذشته بود و شخص طبیعت قرین یأس و ندامت گشته، چون گاهی به صحبت فیض بخش بعضی اعزه که جامع فنون قابلیت و استعداد بوده از علم انشاء بهره تمام داشتند فایز می شدم و در اوقات هصحبتی سخنان سودمند شیرین و نکات دلپذیر رنگین را که به نظم و نثر ترصیع داده به قلم زرنگار اندیشه در صفحه بیان می نگاشتند، مشاهده می نمودم طبع دریوزه گر بدان شیوه ستوده رغبت نموده، آن هوس در دلم پدید آمد.