سفینه ی کهن رباعیات

«سفینه کهن رباعیات» نام کتابی به تصحیح و تحقیق «ارحام مرادی» و «محمد افشین وفایی» است. این اثر، یکی از سفینه های کهن است که با دربرداشتن بیش از 1250 رباعی، کنار معدود سفینه های دیگر رباعی همچون مجمع الرباعیات ابوحنیفه عبدالکریم بن ابی ابکر (گردآوری بین سال های 584 600)، نزهه المجالس جمال خلیل شروانی (تدوین احتمالا 649-ق.) و خلاصه الاشعار فی الرباعیات (گردآورده ابوالمجد تبریزی در 721-ق.)، از مهم ترین سفینه های کهن رباعیات محسوب می شود. تک نسخه ای که از آن در تصحیح سفینه استفاده شده، از مجموعه ای متعلق به کتابخانه آیت الله مرعشی در قم به شماره 12598 است؛ البته مصححان اشاره کرده اند که به سبب تک نسخه بودن اثر و نیز چون کاتب نسخه دقیق نبوده و خطاهای کتابتی بسیاری در کارش مشاهده می شود، از منابع دیگر نیز بهره برده و تا حد ممکن، رباعیات مجموعه را در مآخذ دیگر جست وجو کرده اند. در پشت جلد کتاب می خوانید: «در میان سفینه های شعری کهن، نمونه هایی که تنها دربردارنده یک قالب شعری خاص باشند کمیاب ترند و در بین آن ها سفینه های رباعی، قدیم ترین نمونه های موجودند. این سفینه ها به واقع منابع دست اول پژوهش در تاریخ رباعی و رباعی سرایی در ادب فارسی به شمار می روند. ازاین رو که هم نام و رباعیات برخی رباعی سرایان بی دیوان را حفظ کرده اند و هم اسناد مهمی برای شناسایی دقیق تر گویندگان رباعیات سرگردان هستند. علاوه براین، ساختار و شیوه ی تنظیم آن ها به لحاظ موضوعی نیز درخور توجه و تحقیق است. همچنین مطالعه سفینه های رباعی تصویر روشن تری از روایی و اهمیت این قالب شعری را درگذشته به دست می دهد. کتاب حاضر یکی از قدیمی ترین این سفینه هاست که با دربرداشتن بیش از 1250 رباعی، از مهم ترین سفینه های رباعیات محسوب می شود. این سفینه کهن تعداد زیادی رباعی تازه به پیکره شعر فارسی اضافه می کند و رباعی سرایان ناشناسی را به جمع شاعران پارسی گوی می افزاید. قدیمی ترین ماخذی است که 44 رباعی به نام خیام دارد و از آن میان 19 رباعی پیش تر جایی نیامده و 13 رباعی هم تاکنون در هیچ منبع کهنی دیده نشده است. بسیاری از رباعیاتش منبع جانبی اما مهم در تصحیح رباعیات شاعران صاحب دیوان است. گذشته از این ها مطالعه آن در کنار دیگر سفینه های رباعیاتی که در شمال غرب ایران تدوین یافته اند به شناخت بهتر گفتمان های ادبی و تحولاتش در آن منطقه می انجامد.»