یادگار زریران

“یادگار زریران” اثری است به کوشش دکتر “ژاله آموزگار” که عنوان یک کتاب حماسی و پهلوانی از ایران میانه زرتشتی است که به صورت دست‌نویس باقی‌مانده و یکی از نخستین نمونه‌های بازمانده از شعر حماسی ایرانی است. این متن گرانبها حکایت از مرگ قهرمان اسطوره‌ای به نام زریر دارد و انتقامی را که بر مرگ او می‌رود، به زیبایی توصیف کرده است.
چهره‌ها و وقایع داستان “یادگار زریران”، آرایشی از شخصیت‌های اساطیری و رویدادهایی است در گاتها، که خود مجموعه‌ای از سرودهای زندگی‌نامه‌ای در اوستا است و به پیامبر زرتشت نسبت داده می‌شود. از نظر تاریخی، آثار حماسی ایرانی مانند “یادگار زریران” توسط گوسان‌ها یا نوازندگان دوره گردی سروده و خوانده می‌شد که در دوران پیش از اسلام، پای ثابت جامعه ایرانی بودند. اگرچه داستان‌های قهرمانانه مانند “یادگار زریران” توسط موبدان زرتشتی گردآوری می‎شدند تا در کتاب پادشاهی که در دوره‌ی ساسانی وجود داشته و اکنون از دست رفته، ثبتش کنند، باقی آثاری که در جامعه نقل می‌شد، یا هرگز به رشته‎ی تحریر درنیامد، یا اگر نوشته شد، بعدها گم شد و یا تنها از ترجمه‌های بعدی که از آنها به زبان‌های رایج در دوران اسلامی مانند عربی یا فارسی به جا ماند، شناخته شد.
در حالی که کتاب پادشاهان دوره ساسانی نیز مفقود شده است، نسخه ای از “یادگار زریران” توسط موبدان زرتشتی به زبان پارسی میانه زرتشتی یا به اصطلاح پهلوی، حفظ شده است. این زبان، شکل منحصرا مکتوب و متأخر فارسی میانه‌ای است که تنها توسط موبدان زرتشتی استفاده می‌شده است و “یادگار زریران” که هم اکنون به همت دکتر “ژاله آموزگار” تدوین شده، از نخستین نمونه‌های بازمانده از حماسه‌ی ایرانی به آن زبان ایرانی میانه است.